migawki z przeszłości: łyżka do butów

Dzisiaj zapraszam na historię ze Stołczynem związaną tylko jednym przedmiotem, a jest nim łyżka do butów. Pokazywałam ją jakiś czas temu na swoim koncie na Instagramie i już wtedy wzbudziła ciekawość, więc trochę pogrzebałam w dostępnych informacjach.

Łyżka do butów

Przedmiot codziennego użytku, który zastaliśmy w nowym mieszkaniu. Nowym-starym, bo ze starego w „nowym budownictwie” przenieśliśmy się do nowego w „starym, poniemieckim”. Celowo, z premedytacją, z planem. Poprzednią mieszkankę — znowu celowo — poprosiliśmy, aby to, czego nie chce zabierać, zostawiła i nie wyrzucała. Wykorzystaliśmy sporo pięknie zadbanych mebli z PRLu, pojedyncze okazy ceramiki, kwiaty. Stoją do dzisiaj. Zostawiliśmy też metalową łyżkę do butów, bo taka solidna, w przeciwieństwie do używanych obecnie najczęściej plastikowych. Pewnego pięknego, słonecznego dnia, promienie słońca w łazienki skakały po tejże łyżce tak intensywnie, że dopiero wówczas coś na niej przykuło moją uwagę. Łyżka ma grawer! I to nie byle jaki grawer!

Bohaterka wpisu – łyżka do butów

Schuhhaus Zadek STETTIN

Gdy to zobaczyłam, zdębiałam! Łyżka wisiała u nas już dobrych kilka miesięcy. Piękny grawer zupełnie umknął naszej uwadze. Co na nim jest? Damski pantofel na średnim obcasie i napis: Schuhhaus Zadek Stettin Kohlmarkt Nr 8. Mamy nazwisko, mamy adres, aż żal tego wszystkiego nie sprawdzić.

Rodzina Zadek

Przed Pierwszą Wojną Światową rodzina Zadek mieszkała i pracowała w Bydgoszczy. Rodzina utrzymywała się ze skromnego handlu skórami. Po wojnie, kiedy Bydgoszcz stał się polskim miastem, większość tamtejszej ludności żydowskiej wyjechała. Rodzina Zadek przeniosła się do Szczecina, który nadal był częścią Niemiec. Przybywając bez grosza przy duszy, Alex Zadek stworzył w Szczecinie czteropiętrowe „emporium” butów „Julius Zadek”, przy ulicy Kohlmarkt 8. Kohlmarkt, czyli Targ Węglowy, to rejon dzisiejszego skrzyżowania ulic Grodzkiej i Farnej, nieopodal katedry św. Jakuba. Mamy nawet zdjęcie tego ogromnego sklepu, w którym rodzina zajmowała się hurtową sprzedażą wyrobów ze skóry oraz obuwia. Właścicielką sklepu była jego żona – Elisabeth, która zajmowała się obsługą klienta. Alex zajmował się zaś działaniem firmy na zapleczu.

Sklep obuwniczy przy Kohlmarkt 8

Historia, jakich wiele

Wszystko zmienił oczywiście narastający w Niemczech hitlerowskich antysemityzm oraz grabież żydowskiego majątku. W poprzednim wpisie poznaliście historię stołczyńskiego fotografa- Żyda. Tutaj mamy analogiczne losy. Sklep rodziny Zadek znalazł się na liście przedsiębiorstw prowadzonych przez Żydów w Szczecinie, sporządzonej w 1935 r. W książce adresowej Szczecina z 1938 r. widzimy jeszcze, że budynek jest własnością rodziną Zadek i działa tam dalej sklep obuwniczy. Jednak już w 1939 r. pojawia się tam zupełnie inne nazwisko – zarówno jako właściciela budynku, jak i sklepu. Wśród mieszkańców pojawia się jeszcze Alex, ale skądinąd wiemy, że był więziony kilka tygodni w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen i został zmuszony do sprzedaży swojego biznesu. W 1939 r. uciekł z rodziną do Palestyny, dzięki pomocy swoich córek Hilde i Ruth. Aby utrzymać rodzinę, Alex otworzył pierwszy w Jerozolimie sklep z butami dziecięcymi, a Hilde pracowała przez długie godziny jako sprzedawca. Wieczorami uczyła się śpiewu w Konserwatorium, zostając po latach cenioną śpiewaczką operową.

Nie wiem jak łyżka ze sklepu rodziny Zadek znalazła się w naszym mieszkaniu. Czy została po niemieckich mieszkańcach? A może później została gdzieś zdobyta i zamieszkała wraz z nowymi lokatorami? Przyniosła jednak ze sobą kolejną cegiełkę do historii ludzi naszego miasta.

---

Podobał Ci się artykuł? Możesz mi pomóc w tworzeniu tego bloga, stawiając wirtualną kawę!