kościół na Stołczynie – cz. 1 – historia

Dzisiejszym wpisem otwieram trzyczęściową serię poświęconą najstarszemu obiektowi zabytkowemu na naszym osiedlu – kościołowi stojącemu na wyniesieniu terenu przy skrzyżowaniu ulic Kościelnej i Nehringa. Dzisiaj zapraszam na historię budynku oraz samej instytucji.

IMG_4223

Najmniej informacji historycznych dotyczących kościoła mamy oczywiście z czasów najdawniejszych.  W XIII wieku ziemie w Stołczynie były przedmiotem nadań na rzecz klasztoru cysterek. Sugeruje się, że już wówczas, w tym samym miejscu, gdzie stoi współcześnie kościół, została wybudowana pierwsza świątynia. Była to prawdopodobnie budowla drewniana, w konstrukcji szkieletowej. Obecna, późnogotycka bryła, to efekt budowy XV-wiecznej. Nie jest wykluczone, że ufundowanie ceglanego kościoła należy wiązać z włączeniem do parafii stołczyńskiej w 1441 r. probostwa w Przęsocinie (Neuendorf).

das-zweite-37.jpg
Dekoracyjna pierwsza strona księgi metrykalnej parafii Stolzenhagen z 1691 r. Źródło: K. Dummann, Das zweite Stolzenhagen Buch.

W wyniku Reformacji w XVI wieku kościół pierwotnie katolicki stał się świątynią ewangelicką. Znamy nazwiska dziesięciu ewangelickich pastorów, jednak dopiero z okresu XVII-XX w.

Podczas oblężenia, szwedzkiego wówczas Szczecina, przez wojska brandenburskie w 1677 r., kościół został uszkodzony. W tym czasie pastorem był Martinus Spiegel (1670-1688). Prawdopodobnie wówczas został usunięty z kościoła i rozbity dzwon. Nowy, pochodzący z 1685 r., odlany przez szczecińskiego ludwisarza Lorentza Köckeritza, zaopatrzony został w napis: „Peter Krüger, sołtys i Hans Lembke, odnaleźli w polu przeszło półtrzecia cetnara tego dzwonu„.

Następnym w kolejności pastorem był Balthasar Gerschow (1688-1703). Po nim krótko posługę w stołczyńskim kościele pełnił Heinrich Splitt ze Stralsundu (1703-1705). 

IMG_4227.JPG

Budynek kościoła największych zmian doświadczył pod opieką pastora Heinricha Richarda ze Stralsundu (1705-1745). Piętnastowieczna bryła świątyni została wówczas przebudowana, czego świadectwem jest napis nad drzwiami wejściowymi do kościoła: „Anno Domini 1725„. Budowla przybrała obecny kształt oraz została w całości otynkowana. W 1719 r. został odlany  drugi dzwon.

das-zweite-36.jpg
Księga metrykalna parafii Stołczyn z 1755 r. Źródło: K. Dummann, Das zweite Stolzenhagen Buch.

W pruskim już Szczecinie, w latach 1817-1853, pastorem w kościele na Stołczynie był Karl Christian Immanuel Steinbrück. Wsławił się on swoją nieugiętą postawą podczas wojny francusko-pruskiej w 1806 r., będąc wówczas pastorem w Debrznie (obecne woj. pomorskie). Posada na Stołczynie była nagrodą za jego postawę i zasługi podczas wojny.

Das Zweite (38)
Pierwsza strona księgi metrykalnej z 1853 r. z podpisem pastora Steinbrücka. Źródło: K. Dummann, Das zweite Stolzenhagen Buch.

Jego następcą był jego syn, August Emil Herrmann Steinbrück, który miał 9 lat kiedy wraz z rodzicami przeniósł się do Stołczyna. Był pastorem w Stołczynie do 1879 r. Z czasów jego posługi, z 1865 r., pochodzi opis i informacje z kroniki Bergausa. Dowiadujemy się z nich, że parafia Stolzenhagenstycznia 1862 r. została podzielona. Stołczyński kościół pozostał kościołem macierzystym dla kościołów wsi Skolwin i Przęsocin. Do parafii należały natomiast wsie rybackie Gocław, Glinki, Kraśnica i Babin. Już wtedy na plebanię składał się dom mieszkalny, stodoła i dwie stajnie.

img663
Potwierdzenie nadania probostwa w Stołczynie pastorowi Leopoldowi w 1904 r.

Kolejnymi pastorami byli Hartig (1879-1904) oraz Leopold (1904-1928). 8 maja 1920 r. miała miejsce burza z piorunami. W wyniku uderzenia pioruna w wieżę kościoła wybuchł pożar. Lokalna straż pożarna zamknęła obszar wokół kościoła, a wkrótce płonąca wieża kościoła spadła w głąb terenu. Zniszczeniu uległa sama wieża oraz dzwony. Wysoka, smukła iglica wieży nie została odnowiona. Zrekonstruowano jedynie obszerną, drewnianą dzwonnicę, przykrytą miedzianym hełmem. Odbudowa trwała do Bożego Narodzenia 1924 r. W 1925 r. odlano dwa żeliwne dzwony. Na większym widnieje inskrypcja upamiętniająca feralny pożar: 1920 roztopił się podczas pożaru, 1925 odlany ze stali, dźwięczy w trudnych czasach. Inskrypcja na mniejszym dzwonie głosi: Ofiarowany jako kruszec na wojnę, odnowiony w stali, pobudzam nowe życie. Bądźcie szczęśliwi w nadziei.

no_05 - Stolzenhagen, Dorfkirche - 01 - MNS A Foto 5438.jpg
Kościół na Stołczynie przed pożarem z 1920 r. Źródło; sedina.pl
img672.jpg
Pastor Gerhard Wilde

Po przejściu na emeryturę pastora Leopolda w 1928 r. przez trzy lata parafią opiekował się jego szwagier Johannes Wenzlaff ze Skolwina. W 1931 r. zgłosił się na kazanie testowe i został wybrany jednogłośnie pastor Gerhard Wilde. Była to bardzo ciekawa postać. Doświadczył trudnych ekonomicznie i politycznie lat 1931-1940 w Stołczynie. Duchowny był krytycznym, niewygodnym i upartym człowiekiem, który nie przyłączył się do nowego kierunku politycznego. Protestował przeciwko upolitycznieniu religii. Nic więc dziwnego, że miał trudności zarówno z wyższym duchowieństwem, jak i z organami państwowymi, zakończone nawet pobytem w więzieniu.  Po wybuchu wojny uciekł ze Stołczyna. Po nim probostwo przejął dopiero w 1943 r. pastor M. Lippold, który wraz z diakonem R. Fellmerem opiekował się parafią w Stołczynie do momentu przejęcie jej przez polską administrację.

no_06 - Stolzenhagen, Dorfkirche - 02.jpg
Kościół z wieżą odbudowaną po pożarze

Sam kościół podczas działań wojennych pozostał nietknięty. Został poświęcony ponownie 23 czerwca 1946 r. stając się teraz kościołem rzymsko-katolickim. Pierwszym administratorem parafii na Stołczynie został mianowany 1 sierpnia 1946 r. ks. Henryk Domalewski, pochodzący z Wileńszczyzny. Parafię pod wezwaniem Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny oficjalnie utworzono 1 czerwca 1951 r. 

20200303_112404.jpg
Świadectwo ślubu podpisane przez pierwszego polskiego proboszcza na Stołczynie. Dokument otrzymałam od pana Ryszarda Stypy

Kolejni polscy proboszczowie, z pomocą parafian, sukcesywnie remontowali kościół, dbając zarówno o jego zabytkowa strukturę budowlaną, jak i komfort aktualnych użytkowników świątyni. Ks. Józef Pochoda-Rogowski (1954-1957) wykonał remonty bieżące. Ks. Andrzej Glapiński (1957-1980), najdłużej sprawujący posługę na Stołczynie proboszcz, odnowił wnętrze kościoła i wykonał szereg innych prac. Za jego kadencji dobudowana została większa zakrystia, w 1960 r. wierni ufundowali witraże, a latach 1980-81 renowacji uległy ołtarz i ambona. Kolejny proboszcz, ks. Bronisław Janowski (1980-1983) przysłużył się kościołowi na Stołczynie dokonując regotycyzacji bryły świątyni. W 1982 r. odsłonięte zostały liczne blendy oraz gotycki portal wejściowy w osi głównej świątyni. Ponadto odnowiono też całe wnętrze kościoła oraz uporządkowano cmentarz wokół kościoła parafialnego. Proboszcz ks. dr Ryszard Ziomek (1983-1988) z kolei skupił się na budowie domu katechetycznego, obecnego domu Sióstr Uczennic Krzyża, które przybyły do parafii w 1989 r. Zadanie to zostało ukończone w pełni dopiero przez ks. Józefa Cyrulika (1988-2002). 

IMG_3816
Dom sióstr w 2017 r.

1 stycznia 2001 r. miał miejsce kolejny podział parafii. Nowa parafia p.w. Św. Siostry Faustyny Kowalskiej została wydzielona z parafii Szczecin-Stołczyn i części parafii Szczecin-Golęcino. Po tym wydarzeniu na Stołczynie pojawił się nowy proboszcz, ks. Stanisław Czubak (2002-2016). Wyzwaniem dla niego była konieczność przeprowadzenia gruntownego remontu i zabezpieczenia bryły kościoła, w związku z zaobserwowanym pękaniem i osuwaniem się wschodniej ściany budowli. Wymagało to złożonych i czasochłonnych prac budowlanych, po których kościół zyskał nowy blask. 

IMG_0749a.JPG
Plebania przed i po wymianie okien w 2018 r.

Od trzech lat parafia ma nowego proboszcza, ks. Stanisława Drewicza, który swoją działalność skoncentrował póki co na remoncie zabytkowego budynku plebanii.

 

Źródła:

Kurt Dummann, Stettin – Stolzenhagen, Kratzwieck und Gotzlow, 1986.

Kurt Dummann, Das zweite Stolzenhagen Buch. Erinnerungen an einem Stettiner Vorort, 1989.

Marek Łuczak, Szczecin – Skolwin, Stołczyn, wyd. II, Szczecin 2018.

Dodaj komentarz

Create a website or blog at WordPress.com

Up ↑