Dzisiejszym wpisem otwieram trzyczęściową serię poświęconą najstarszemu obiektowi zabytkowemu na naszym osiedlu – kościołowi stojącemu na wyniesieniu terenu przy skrzyżowaniu ulic Kościelnej i Nehringa. Dzisiaj zapraszam na historię budynku oraz samej instytucji.
Początki
Najmniej informacji historycznych dotyczących kościoła mamy oczywiście z czasów najdawniejszych. W XIII wieku ziemie w Stołczynie były przedmiotem nadań na rzecz klasztoru cysterek. Sugeruje się, że już wówczas, w tym samym miejscu, gdzie stoi współcześnie kościół, została wybudowana pierwsza świątynia. Była to prawdopodobnie budowla drewniana, w konstrukcji szkieletowej. Obecna, późnogotycka bryła, to efekt budowy XV-wiecznej. Nie jest wykluczone, że ufundowanie ceglanego kościoła należy wiązać z włączeniem do parafii stołczyńskiej w 1441 r. probostwa w Przęsocinie (Neuendorf).
Czasy nowożytne
W wyniku Reformacji w XVI wieku kościół pierwotnie katolicki stał się świątynią ewangelicką. Znamy nazwiska dziesięciu ewangelickich pastorów, jednak dopiero z okresu XVII-XX w.
Podczas oblężenia, szwedzkiego wówczas Szczecina, przez wojska brandenburskie w 1677 r., kościół został uszkodzony. W tym czasie pastorem był Martinus Spiegel (1670-1688). Prawdopodobnie wówczas został usunięty z kościoła i rozbity dzwon. Nowy, pochodzący z 1685 r., odlany przez szczecińskiego ludwisarza Lorentza Köckeritza, zaopatrzony został w napis: „Peter Krüger, sołtys i Hans Lembke, odnaleźli w polu przeszło półtrzecia cetnara tego dzwonu„.
Następnym w kolejności pastorem był Balthasar Gerschow (1688-1703). Po nim krótko posługę w stołczyńskim kościele pełnił Heinrich Splitt ze Stralsundu (1703-1705).
Budynek kościoła największych zmian doświadczył pod opieką pastora Heinricha Richarda ze Stralsundu (1705-1745). Piętnastowieczna bryła świątyni została wówczas przebudowana, czego świadectwem jest napis nad drzwiami wejściowymi do kościoła: „Anno Domini 1725„. Budowla przybrała obecny kształt oraz została w całości otynkowana. W 1719 r. został odlany drugi dzwon.
Steinbrückowie
W pruskim już Szczecinie, w latach 1817-1853, pastorem w kościele na Stołczynie był Karl Christian Immanuel Steinbrück. Wsławił się on swoją nieugiętą postawą podczas wojny francusko-pruskiej w 1806 r., będąc wówczas pastorem w Debrznie (obecne woj. pomorskie). Posada na Stołczynie była nagrodą za jego postawę i zasługi podczas wojny.
Jego następcą był jego syn, August Emil Herrmann Steinbrück, który miał 9 lat kiedy wraz z rodzicami przeniósł się do Stołczyna. Był pastorem w Stołczynie do 1879 r. Z czasów jego posługi, z 1865 r., pochodzi opis i informacje z kroniki Bergausa. Dowiadujemy się z nich, że parafia Stolzenhagen 1 stycznia 1862 r. została podzielona. Stołczyński kościół pozostał kościołem macierzystym dla kościołów wsi Skolwin i Przęsocin. Do parafii należały natomiast wsie rybackie Gocław, Glinki, Kraśnica i Babin. Już wtedy na plebanię składał się dom mieszkalny, stodoła i dwie stajnie.
XX wiek
Kolejnymi pastorami byli Hartig (1879-1904) oraz Leopold (1904-1928). 8 maja 1920 r. miała miejsce burza z piorunami. W wyniku uderzenia pioruna w wieżę kościoła wybuchł pożar. Lokalna straż pożarna zamknęła obszar wokół kościoła, a wkrótce płonąca wieża kościoła spadła w głąb terenu. Zniszczeniu uległa sama wieża oraz dzwony. Wysoka, smukła iglica wieży nie została odnowiona. Zrekonstruowano jedynie obszerną, drewnianą dzwonnicę, przykrytą miedzianym hełmem. Odbudowa trwała do Bożego Narodzenia 1924 r. W 1925 r. odlano dwa żeliwne dzwony. Na większym widnieje inskrypcja upamiętniająca feralny pożar: 1920 roztopił się podczas pożaru, 1925 odlany ze stali, dźwięczy w trudnych czasach. Inskrypcja na mniejszym dzwonie głosi: Ofiarowany jako kruszec na wojnę, odnowiony w stali, pobudzam nowe życie. Bądźcie szczęśliwi w nadziei.
Po przejściu na emeryturę pastora Leopolda w 1928 r. przez trzy lata parafią opiekował się jego szwagier Johannes Wenzlaff ze Skolwina. W 1931 r. zgłosił się na kazanie testowe i został wybrany jednogłośnie pastor Gerhard Wilde. Była to bardzo ciekawa postać. Doświadczył trudnych ekonomicznie i politycznie lat 1931-1940 w Stołczynie. Duchowny był krytycznym, niewygodnym i upartym człowiekiem, który nie przyłączył się do nowego kierunku politycznego. Protestował przeciwko upolitycznieniu religii. Nic więc dziwnego, że miał trudności zarówno z wyższym duchowieństwem, jak i z organami państwowymi, zakończone nawet pobytem w więzieniu. Po wybuchu wojny uciekł ze Stołczyna. Po nim probostwo przejął dopiero w 1943 r. pastor M. Lippold, który wraz z diakonem R. Fellmerem opiekował się parafią w Stołczynie do momentu przejęcie jej przez polską administrację.
Polski kościół
Sam kościół podczas działań wojennych pozostał nietknięty. Został poświęcony ponownie 23 czerwca 1946 r. stając się teraz kościołem rzymsko-katolickim. Pierwszym administratorem parafii na Stołczynie został mianowany 1 sierpnia 1946 r. ks. Henryk Domalewski, pochodzący z Wileńszczyzny. Parafię pod wezwaniem Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny oficjalnie utworzono 1 czerwca 1951 r.
Kolejni polscy proboszczowie, z pomocą parafian, sukcesywnie remontowali kościół, dbając zarówno o jego zabytkowa strukturę budowlaną, jak i komfort aktualnych użytkowników świątyni. Ks. Józef Pochoda-Rogowski (1954-1957) wykonał remonty bieżące. Ks. Andrzej Glapiński (1957-1980), najdłużej sprawujący posługę na Stołczynie proboszcz, odnowił wnętrze kościoła i wykonał szereg innych prac. Za jego kadencji dobudowana została większa zakrystia, w 1960 r. wierni ufundowali witraże, a latach 1980-81 renowacji uległy ołtarz i ambona. Kolejny proboszcz, ks. Bronisław Janowski (1980-1983) przysłużył się kościołowi na Stołczynie dokonując regotycyzacji bryły świątyni. W 1982 r. odsłonięte zostały liczne blendy oraz gotycki portal wejściowy w osi głównej świątyni. Ponadto odnowiono też całe wnętrze kościoła oraz uporządkowano cmentarz wokół kościoła parafialnego. Proboszcz ks. dr Ryszard Ziomek (1983-1988) z kolei skupił się na budowie domu katechetycznego, obecnego domu Sióstr Uczennic Krzyża, które przybyły do parafii w 1989 r. Zadanie to zostało ukończone w pełni dopiero przez ks. Józefa Cyrulika (1988-2002).
1 stycznia 2001 r. miał miejsce kolejny podział parafii. Nowa parafia p.w. Św. Siostry Faustyny Kowalskiej została wydzielona z parafii Szczecin-Stołczyn i części parafii Szczecin-Golęcino. Po tym wydarzeniu na Stołczynie pojawił się nowy proboszcz, ks. Stanisław Czubak (2002-2016). Wyzwaniem dla niego była konieczność przeprowadzenia gruntownego remontu i zabezpieczenia bryły kościoła, w związku z zaobserwowanym pękaniem i osuwaniem się wschodniej ściany budowli. Wymagało to złożonych i czasochłonnych prac budowlanych, po których kościół zyskał nowy blask.
Kolejny proboszcz ks. Stanisława Drewicza swoją działalność skoncentrował na remoncie zabytkowego budynku plebanii, którego nie udało mu się dokończyć. Uważam, że nie bez przyczyny było to, że był pierwszym gospodarzem parafii od średniowiecza, który w samej parafii nie mieszkał. Nowy proboszcz, ks. Lucjan Chronchol od początku swojej posługi na Stołczynie miał więc nie lada wyzwanie, z którym jak się wydaje dzielnie sobie radzi. Od 2023 r. trwa kompleksowy remont świątyni, na który pozyskał fundusze z Polskiego Ładu. Już jest solidnie wzmocniona osuwająca się i odspajająca od reszty bryły gotycka ściana wschodnia oraz zostało wykonane nowe odwodnienie deszczowe. Osobiście trzymam mocno kciuki za skuteczność nowego księdza proboszcza.
Źródła:
Kurt Dummann, Stettin – Stolzenhagen, Kratzwieck und Gotzlow, 1986.
Kurt Dummann, Das zweite Stolzenhagen Buch. Erinnerungen an einem Stettiner Vorort, 1989.
Marek Łuczak, Szczecin – Skolwin, Stołczyn, wyd. II, Szczecin 2018.
Szczecin Stołczyn 
Dodaj komentarz