patroni ulic Stołczyna

Nazwy, które nadajemy ulicom, są z jednej strony odbiciem otaczającej nas rzeczywistości, z drugiej – ukłonem w stronę osób, które tę rzeczywistość dla nas tworzyły.

Większość ulic na Stołczynie ma nazwy opisujące ich położenie względem warunków geograficznych osiedla: ulica Nad Odrą biegnąca w istocie wzdłuż koryta rzeki, Zamknięta, Leśna, Nad Stołczynką. Drugą grupę stanowią te, które są pochodną ważnych elementów przestrzeni, jak ul. Kościelna czy Kolejowa. Inne jeszcze powiązane są z zajęciami dawnych mieszkańców, jak Łowiecka czy Monterska.

Są jednak trzy ulice, które za patronów mają postaci historyczne. I to o nich, o tych patronach, jest dzisiejszy wpis. Bo warto wedzieć czyje imię służy nam na co dzień do opisania przestrzeni, po której się poruszamy.

Ulica Księżnej Dąbrówki

Księżna Dąbrówka znana jest powszechniej w podręcznikach historii jako Dobrawa, żona pierwszego historycznego władcy Polski – Mieszka I, matka pierwszego polskiego króla – Bolesława Chrobrego.

Dąbrówka była córką czeskiego księcia z dynastii Przemyślidów. Urodzona ok. 930 r., zmarła w 977 r. Nic nie wiemy o jej dzieciństwie i młodości. Na kartach historycznych kronik pojawia się wraz z sojuszem pomiędzy jej ojcem, Bolesławem Srogim a polskim Mieszkiem, za którego została wydana za mąż w 965 r. Źródła historyczne przypisują jej istotną rolę w konwersji Mieszka I na chrześcijaństwo, gdyż wspomniany układ przypieczętowany małżeństwem, miał miejsce jeszcze przed chrztem księcia. I o ile obecnie tę informację uznaje się raczej za popularny w owym czasie motyw literacki, nawracania mężczyzn za pośrednictwem kobiet, o tyle historycy zgodnie przypisują Dobrawie pewną rolę w procesie chrystianizacji Polski. W orszaku ślubnym znaleźli się bowiem chrześcijańscy duchowni, którzy zbudowali struktury kościelne, w tym prawdopodobnie pierwszy biskup Polski – Jordan, a samej Księżnej przypisuje się inicjatywę założenia kościołów w Gnieźnie i Poznaniu.

Ulica Władysława Nehringa

Patron kolejnej ulicy to postać niezwykle barwna i ciekawa, choć zdaje się, że najmniej znana. Urodzony 23 października 1830 r. w Kłecku (powiat Gniezno), Władysław Nehring był polskim językoznawcą, autorem prac poświęconych badaniom języka starosłowiańskiego, prac popularyzatorskich dotyczących historii Słowian i gramatyki języków słowiańskich. Był zarazem badaczem literatury, a także historykiem, etnografem i archeologiem.

Nehring początkowo używał spolszczonej formy nazwiska – Neryng – dopiero pod naciskiem, nadal mu pisownię niemiecką. Na Uniwersytecie Wrocławskim uzyskał najpierw tytuł doktora (w 1856 r.), a następnie profesora (w 1867 r.). Najistotniejszą część dorobku stanowią prace poświęcone dziejom literatury, i to niemal wyłącznie polskiej. Uwzględniał też w znacznym stopniu sprawy śląskie. Opublikował pewną ilość artykułów poświęconych archeologii i etnografii tej dzielnicy. Jako wykładowca uniwersytecki szczególną uwagę poświęcał mitologii słowiańskiej i kulturze ludowej z nią związanej. Interesowały go najstarsze słowiańskie teksty oraz legendy i podania śląskie.

W latach 1893-1894 był nawet rektorem Uniwersytetu Wrocławskiego. Jego działalność profesorska stanowi ważny etap w rozwoju uniwersyteckiej slawistyki, a w szczególności polonistyki. Wrocławska katedra slawistyki stała się dzięki niemu ogniskiem pracy narodowej, kształcąc, obok uczonych, polskich działaczy kulturalnych oraz duchownych dla Śląska, Wielkopolski i Pomorza. Był szanowanym profesorem, który chętnie zapraszał do swojego mieszkania studentów. Jako pedagog dbał o wyrobienie w uczniach rzetelności badawczej, posiadał wybitny talent inspiratora naukowego, wspomagany autorytetem, Uczniów otaczał opieką tak pod względem naukowym, jak materialnym. Prowadził wraz z żoną od lat siedemdziesiątych przez długi czas pensjonat domowy dla uczniów Polaków oddanych do szkół we Wrocławiu.

Zmarł we Wrocławiu 20 stycznia 1909 i został pochowany na cmentarzu parafii Najświętszej Maryi Panny na Piasku (Cmentarz Osobowicki). Zniszczony (zapewne ok. r. 1939) jego grób został odbudowany po drugiej wojnie światowej.

Ulica Wincentego Witosa

To chyba postać najbardziej znana. Wincenty Witos, ur. 21 stycznia 1874 r. w Wierzchoławicach, był politykiem, działaczem ruchu ludowego.

Od 1895 r. Witos działał w Stronnictwie Ludowym. W latach 1908-1914 był posłem na Sejm w Galicji. W latach 1918-1931 pełnił funkcję prezesa ugrupowania PSL “Piast”. Od 1919 r. był posłem na polski Sejm. Trzykrotnie sprawował funkcję premiera (od 24 lipca 1920 do 13 września 1921, od 28 maja 1923 do 14 grudnia 1923 i od 10 maja 1926 do 14 maja 1926). Jego rząd został obalony w wyniku przewrotu majowego.

W latach 1929–1930 był jednym z przywódców Centrolewu. W 1930 r. został aresztowany przez władze sanacyjne, osadzony w twierdzy brzeskiej, oskarżony w tzw. procesie brzeskim o przygotowywanie zamachu stanu, skazany na 1,5 roku więzienia.

Udał się na emigrację do Czechosłowacji. Do kraju powrócił tuż przed wybuchem II wojny światowej. Po jej rozpoczęciu był internowany przez Niemców. Odrzucił propozycję utworzenia rządu kolaboracyjnego. Po wojnie powołany na wiceprzewodniczącego Krajowej Rady Narodowej (nie podjął obowiązków). W 1945 został prezesem nowo powstałego Polskiego Stronnictwa Ludowego. W tym czasie jego stan zdrowia uległ znacznemu pogorszeniu. 15 sierpnia 1945 trafił do szpitala Ojców Bonifratrów w Krakowie, gdzie zmarł 31 października.

W dobie dyskusji toczących się odnośnie ustawy dekomunizacyjnej, warto wspomnieć, że ulica Witosa, została zdekomunizowana już dawno temu. Wcześniej nosiła nazwę ulicy Teodora Duracza, adwokata, polskiego działacza komunistycznego i agenta wywiadu radzieckiego.