Komunista z Kościelnej 45

Podczas Dnia Otwartego na Kolejowej 2, zorganizowanego przez nasze Stowarzyszenie Przyjaciół Stołczyna FORUM, pan Andrzej Symonowicz, przyniósł nam pakunek znaleziony podczas remontu pod podłogą w budynku przy ul. Kościelnej 45. Zawartość jego i znaczenie jest tematem dzisiejszego wpisu.

TREŚCI WPISU MOŻNA ODSŁUCHAĆ URUCHAMIAJĄC ODTWARZANIE PONIŻEJ

Pakunek

W rozpadającej się stronie z gazety, znalazły się trzy publikacje:

Pierwsza książeczka to śpiewnik „Arbeiterlieder”, zawierający treść i nuty niemieckich pieśni robotniczych. Wraz z powstaniem marksizmu w XIX wieku i założeniem Pierwszej Międzynarodówki wyłonił się hymn ruchu robotniczego. W oparciu o tę tradycję powstały inne pieśni robotnicze. W wydanej w 1921 r. książeczce z ul. Kościelnej znalazło się ich piętnaście, m.in. Międzynarodówka czy Warszawianka. Były to pieśni inspirowane komunizmem, które determinowane były treściami rewolucyjnymi i systemowo opozycyjnymi.

Druga książka to „Im Kampf gegen die faschistische Diktatur” („W walce z faszystowską dyktaturą”) autorstwa Ernsta Thälmanna, wydana w 1932 r. Thälmann był niemieckim politykiem, komunistą, od 1920 r. członkiem KPD (Komunistyczna Partia Niemiec), od 1925 r. – jej liderem. Poseł w Reichstagu w latach 1924-1933. Po dojściu Hitlera w styczniu 1933 r. do władzy został aresztowany. Był więziony w obozach w Sachsenhausen, Moabicie, Hanowerze i Budziszynie. Po zamachu na Hitlera 20 lipca 1944 r. został rozstrzelany na jego osobisty rozkaz.

Trzecia, najstarsza, książka to wydanie z 1919 r. Lenina „Staat und Revolution” („Państwo a rewolucja”). Dotyczy ona wykładni marksizmu na temat państwa i zadań proletariatu podczas rewolucji. Uważana jest za jednego z klasycznych, socjalistycznych pism poświęconych teorii państwa. W tej książce Lenin rozpatruje zagadnienie natury państwa i podkreślając, że państwo jest produktem historii, rozwija marksistowską teorię o obumieraniu państwa.

Wszystkie te trzy publikacje zostały zawinięte w stronę gazety pt. Volkswacht für Stettin und Provinz Pommern z (14?) lutego 1933 r.

Komuniści niemieccy

Komunistyczna Partia Niemiec (KPD) powstała w 1918 r. Miała niemałe poparcie, zyskując w wyborach parlamentarnych między 10 a 15 procent. Szczególnie jej wpływ w społeczeństwie umocnił się wraz z narastaniem wielkiego kryzysu lat 20. XX w. W tym czasie relacje między komunistami a socjaldemokratami uległy pogorszeniu. Niemieccy komuniści byli zajadłymi przeciwnikami nazistów, tocząc przeciwko nim nawet walki uliczne w latach 30. Po dojściu Hitlera do władzy, w 1933 r., KPD została zdelegalizowana, a wielu jej członków aresztowano i osadzono w obozach koncentracyjnych. Rząd zamknął 33 pisma komunistyczne i zakazał wydawania kolejnych o takim profilu ideowym. Komuniści, którzy zdołali uniknąć aresztowania, częściowo opuścili terytorium III Rzeszy i podjęli działalność za granicą, a częściowo współtworzyli antyfaszystowski ruch oporu w kraju.

Komuniści niemieccy na Stołczynie

O tym, że na Stołczynie mieszkali komuniści i ich sympatycy wiemy choćby ze wspomnień powojennych, gdyż, jak tylko w Szczecinie, na Stołczynie, pojawili się w 1945 r. Rosjanie, stołczyńscy komuniści zwrócili się do nich i stworzyli wówczas swoja niemiecką administrację, z siedzibą w budynku przy ul. Nehringa 22. Szybko też, wprawdzie na krótko, przemianowali plac przy ul. Nehringa, Gemeindeplatz, WIlhelmplatz, na Thälmannplatz, a ulicę Nehringa – Wilhelmstrasse – na Ernst-Thälmannstrasse, oddając tym samym hołd zamordowanemu liderowi KPD.

Jednak znalezione ukryte pod podłogą pisma, realnie wskazują nam na to jak silny był lęk o odkrycie sympatii komunistycznych w czasach rządów Hitlera, jak realne było poczucie zagrożenia. Choć trudno przypuszczać, że mieszkający wokół sąsiedzi tych sympatii nie byliby w stanie potwierdzić, to jednak ukrycie dowodów na nie wydało się komuś wskazane. Należy też mieć na względzie, że tych zwolenników czy sympatyków komunistów musiało być na Stołczynie przed wojną sporo. Głównie z uwagi na fakt, jaka klasa społeczna stanowiła większość jego mieszkańców, a byli to pracownicy okolicznego przemysłu, a więc robotnicy.

Nie inaczej było w budynku przy ul. Kościelnej 45, w którym na liście mieszkańców w roku 1933, większość to robotnicy (niem. Arbeiter). Co ciekawe, w spisie z 1943 r. znajdujemy niemal ten sam komplet nazwisk.

• 

•