Być może część z Was kojarzy rynek w Nowym Warpnie i charakterystyczny pomnik mężczyzny, malarza Hansa Hartiga. To jeden z tych twórców, których dzieła pokazują krajobrazy przedwojennych miast i miasteczek Pomorza, z których możemy wyczytać wiele szczegółów. A co, jeśli powiem Wam, że Hans Hartig wychowywał się na Stołczynie?
Hans Hartig na Stołczynie
Mały Hans, urodzony w 1873 r. w Karwinie, pojawił się na Stołczynie wraz ze swoją rodziną, gdyż ojciec jego otrzymał tu pracę pastora. W 1879 r. rodzina Hartigów wprowadziła się do plebanii, w której wcześniej przez 62. lata mieszkali Steinbrueckowie, znamienita rodzina pastorska, z koneksjami w świecie polityki i kultury, dzięki której m.in. w ogrodzie pastora usłyszeć można było na żywo muzykę mistrza Carla Loewego. Nic zatem dziwnego, że Hartigowie spodziewali się, że ta zmiana miejsca zamieszkania będzie sprzyjała polepszeniu warunków i dostępu do edukacji ich pięciorgu dzieci.
Hans był najmłodszy z rodzeństwa. I dość szybko zaczął wypisywać się z tego edukacyjnego planu rodziców. Jak wynika z opisów, był marzycielem, lekkoduchem i nie lubił niczego, co mu nakazano. Uwielbiał muzykę, ale nie nauczył się nigdy grać z nut. Od nauki w szkole parafialnej wolał obserwacje otaczającej go natury, a w szczególności wodnych przestrzeni, które podziwiał z synem rolnika Genza, z gospodarstwa sąsiadującego z parafią. Lubił widoki ze stołczyńskich górek na rozlewisko doliny Odry oraz statki płynące do szczecińskiego portu. Wszędzie czytamy, że rysować zaczął w wieku 9. lat, mam jednak przeczucie, że musiało się to wydarzyć jednak „nieco” wcześniej. Domyślam się jednak, że chodzi o już bardziej wprawne rysunki dokumentujące umiłowane widoki na rzekę.
Beztroska Hansa została jednak w końcu wtłoczona w szkolne ławy, kiedy w 1884 r. został uczniem Gimnazjum Miejskiego w Szczecinie (obecnie budynek Książnicy Pomorskiej) i zamieszkał w pensjonacie. Z uwagi na raczej lekkie podejście do tematu nauki i problemy z uzyskaniem matury, w 1893 r. został wysłany do Gartz, a po uzyskaniu świadectwa dojrzałości – udał się na studia do Berlina. Pomimo tego, że na Stołczynie bywał coraz rzadziej, to wciąż darzył go wielkim sentymentem i wracał wielokrotnie, nawet po 1904 r. kiedy to już ojciec jego opuścił tutejsze pastorostwo.
Hans Hartig o Stołczynie
Nie ma chyba lepszej wypowiedzi malarza o Stołczynie, jak jego prace. A te, które znam i do których udało mi się dotrzeć, pokazują okolicę pastorówki, widoki z tego miejsca oraz… hutę. Hans mieszkał w budynku dzisiejszej plebanii przy ul. Kościelnej, i to stamtąd jest widok na poniższym obrazie.
Budynek plebanii pojawia się w jeszcze jednej pracy:
Na litografii tej oprócz plebanii widzimy ogród parafialny od strony kościoła. W górnej części znajduje się sylwetka kościół z iglicą sprzed pożaru w 1920 r. oraz panorama na zabudowę wsi. Znany jest jeszcze jeden obraz z widokiem drogi na Julo (dzisiejsze Zielone Wzgórze):
W pracach malarza pojawia się również huta. Litografia i obraz są jakby powtórzeniem tej samej perspektywy:
Zachęcam do wspierania treści bloga – łatwiej mi zrezygnować z innych działań na rzecz pisania tutaj, jeśli wiem, że ktoś to docenia 🙂
Zapomniane dziedzictwo
Hans Hartig był cenionym malarzem krajobrazów miast i miasteczek. Cały czas utrzymywał kontakt ze Szczecinem i Pomorzem, a szczególnie upodobał sobie Nowe Warpno. Z czynnego udziału w życiu artystycznym zaczął wycofywać się po dojściu Hitlera do władzy. Pod koniec życia tworzył w domu martwe natury i robił repliki swych wcześniejszych obrazów. Zmarł w lutym 1936 roku w swoim domu w Berlinie-Schönebergu. Jego obrazy, szczególnie na naszej szczecińskiej ziemi, są cenione z uwagi na szczegóły przestrzenne i oddanie charakteru miasta portowego z przełomu XIX i XX w. Wszyscy badawcze jego twórczości zgodnie przyznają, że na jego dzieła bez wątpienia wpływ miały widoki, którymi upajał się w dzieciństwie, zarówno w Karwinie, jak i w Stołczynie.
W Muzeum Narodowym w Szczecinie, w oddziale Historii Szczecina przy ul. Mściwoja, można obejrzeć kameralną ekspozycję obrazów Hansa Hartiga oraz uzupełniają fotografie i pocztówki z kolekcji p. Zenona Owczarka z Nowego Warpna, badacza losów i twórczości artysty. Wystawa ta została otwarta z okazji 150. rocznicy urodzin malarza, które miały miejsce 5 października 2023. Polecam serdecznie wybrać się i zapoznać z twórczością postaci ze Stołczynem tak ściśle związanej.
Źródła:
- Z. Owczarek, Hans Hartig w Nowym Warpnie, „Szczeciner” 2005, nr 5.
- W. Barthelmess, Hans Hartig 1873–1936 Ein Malerleben im Deutschland der Jahrhundertwende, Fischerhude 1998.
- W. Barthelmess, Hans Hartig. 1873-1936, Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie, katalog wystawy, Szczecin 2005.
- E. Gwiazdowska, Hans Hartig (1873-1936) – pomorski pejzażysta, marynista i weducista. Cz.1: Biografia artysty, „Przegląd Zachodniopomorski” 2000, z. 2.
Za pomoc w dotarciu do informacji o Hansie Hartigu dziękuję Marcie Kurzyńskiej z MNS w Szczecinie oraz panom Zenonowi Owczarkowi, Mirosławowi Ziętkowskiemu i Mariuszowi Ronewiczowi.
Szczecin Stołczyn 
Dodaj komentarz